Những dấu hiệu điêu tàn

Việt Nam bắt đầu tiến trên con đường được gọi là "đổi mới" cuối thập niên 80' đầu thập niên 90' thế kỷ trước, khi người cộng sản nhận thấy Liên Xô sụp đổ, trở thành lời khẳng định đối với họ: không còn con đường nào khác để cứu vãn sự tàn tạ của thân xác zombie thêm nữa. Những dấu hiệu khởi sắc cho một nền kinh tế trở nên đầy đặn hơn, dần ló dạng hình ảnh một xứ sở nghèo nàn và lạc hậu thay da đổi thịt theo thời gian.

Lúc bấy giờ, người dân bắt đầu làm quen...lại với... "giày tây" sau nhiều năm vắng bóng trong thời bao cấp xin - cho đầy khốn khó, tính từ 1975. Có cầu tất có cung. Hình ảnh những chú bé với thùng gỗ đánh giày cũng tái xuất hiện. Mới đầu lẻ tẻ, sau dần nhiều lên trong các tiệm ăn và những quán cóc vỉa hè. Khoảng 5 năm trở lại đây, hình ảnh những chú bé gầy gò, đen nhẻm và khắc khổ đó dần dần biến mất và hiện nay hầu như mất hẳn trong hàng quán, tại Sài Gòn, dù "giày tây" mỗi ngày vẫn được sử dụng.

Bên cạnh "giày tây" làm bằng da bò, cũng dần xuất hiện - theo sự đầu tư mạnh mẽ của giới doanh nhân trong và ngoài nước - những đôi giày hiện đại làm bằng chất liệu giả da, cao su tinh chế mang nhãn hiệu, kiểu dáng bắt mắt, trình bày một "phong cách giày" mới: hiện đại hơn, nặng động hơn và thích nghi hơn với điều kiện thời tiết khí hậu Việt Nam. Chúng đã được ưa chuộng và lựa chọn. Đặc biệt những đôi giày đó rất thích hợp trong "hoàn cảnh" mưa gió, lụt lội xảy ra ngày càng nhặt hơn với hạ tầng cầu đường, thoát nước bết bát, dù năm nào cũng được đầu tư nhiều ngàn tỉ đồng.

Có lẽ những đôi giày hiện đại đó cùng với túi tiền ngày càng eo hẹp, cả hai đã "truất phế" và đánh văng "tay nghề" của những em bé đánh giày ra khỏi "mặt bằng" giành giật khách hàng khốc liệt. Khốc liệt và nghiệt ngã! Dù đối với trẻ em nghèo! Thương trường - với ngạn ngữ "Ăn cho buôn so" - không có chỗ cho xin xỏ.

Những vị quan chức Việt Nam - thông qua những chuyến xuất ngoại hay xin quốc gia mà họ đến thăm, công nhận Việt Nam đã có "nền kinh tế thị trường" - có lẽ nên tìm hiểu ngạn ngữ này, vì đó là điều mà người buôn bán liêm sỉ cần biết như đứa bé đánh giày cũng hiểu, khi đôi giày không được chủ nhân chấp nhận là đã được làm sạch, mới.

Các chú bé đánh giày ngày ấy giờ đã lớn hơn, nhưng các chú không còn "cơ hội" truyền nghề lại cho lớp đàn em của mình, kể cả những "tiểu xảo" nho nhỏ, ví như đôi giày nào còn mới thì có thể một vài chú lẳng lặng... "rinh nhẹ" đi luôn mà người viết đã từng vài lần bị.

Nhắc đến các chú bé đánh giày ngày xưa, không phải để đòi mấy đôi giày bị cuỗm bên quán vỉa hè mà chỉ để mong hỏi: "Các em bây giờ ra sao?!", "Làm gì?". Không ai biết được, duy, "nghề đánh giày" đã tiêu vong.

Bên cạnh "nghề" đánh giày, những xấp vé số trên tay các cụ già, phụ nữ ngày nay như dày hơn sau hàng giờ lê bước trên các nẻo đường... mời mọc. Người ta cũng đã phải thắt lưng buộc bụng lại trước nền kinh tế hôm nay. "Nghề"

bán vé số dạo đang suy tàn.

Dân không thể hào phóng hơn

Một em bé đánh giầy ở TPHCM, ảnh chụp tháng 7 năm 2011. RFA PHOTO.

Mới đây, những đồng tiền rút từ máy ATM không đủ tiêu chuẩn vẫn được đưa vào lưu thông [1], thay vì nhận được sự sẻ chia từ “nhà nước”, người dân buộc phải gánh chịu rủi ro. 300.000 đồng, số tiền quá lớn đối với dân nghèo, nhưng không vì thế mà ngân hàng phải chịu trách nhiệm? Bằng chứng là điều phải có, tuy nhiên những đồng tiền đó dù sao cũng do "nhà nước" phát hành và sẻ chia ở đây là đối với dân nghèo với việc không tính phí chuyển đổi.

Hàng chục ngàn tỉ đồng bị cướp, bị trộm và bị phá tán chẳng ai màng hỏi tới, xem thử những tờ bạc đó dựa vào "chuẩn" nào mà "lưu thông" dễ dàng thế(!)

Vụ án “In tiền Polymer” còn đó… Lê Đức Thúy, Lương Ngọc Anh còn kia… Chẳng ai đoái hoài, những đồng tiền kém chất lượng mà Thúy – Anh và những ai liên đới cần phải chịu trách nhiệm trả lời dân. Tiền không đảm bảo chất lượng để lưu thông thì đòi bằng chứng rút từ cột ATM, còn những thứ khác thì sao?

Cũng mới tinh, nhiều người dân la hoảng lên khi thấy tiền điện bỗng dưng đột ngột tăng gấp đôi một cách vô lý so với mức tiêu thụ mà chính họ cho biết đã tiết kiệm hơn . Lời đáp trả ráo hoảnh và tỉnh rụi: "Không sai! Nếu không nộp thì cúp điện!” [2] Con số do "nhà nước" đẻ ra vốn đã khó tin, ngày càng đầy hoài nghi với tính gian xảo và man trá, bất chấp đó là những tập đoàn "lớn", "uy tín" như họ vốn phô phang.

Dối dân bao nhiêu năm vẫn chưa đủ? Nay, "hơn thua" với dân đến nông nỗi này chăng? Ngân hàng của ai? Điện lực của ai? Ai điều hành, quản lý, chịu trách nhiệm những cơ quan này?

Kinh tế bi đát, trăm ngàn doanh nghiệp phá sản, đóng cửa, sức tiêu thụ trong dân kiệt quệ, thu nhập teo tóp, xe hai bánh, xe hơi ế chỏng gọng v.v... theo đó, nhu cầu năng lượng phục vụ sản xuất, tiêu dùng tất nhiên giảm theo,  nhưng… giá xăng vẫn tăng [3] dù giá xăng thế giới trên đà giảm.

Bộ Công Thương còn dằn mặt dân: tăng như thế vẫn còn... thấp (!). Giá gaz cũng tăng, giá điện (rồi) có lẽ cũng sẽ tăng,  bất chấp những lời trấn an trên báo chí "chưa này, chưa nọ". Người cộng sản vẫn thách thức dân nghèo, có lẽ vì họ quen thói sỗ sàng: "mày làm gì tao?" như họ vẫn "lưu ký" trong đầu hàng chục năm qua!

Quả thật không tài nào hiểu cho ra cung cách điều hành nền kinh tế "lá mặt lá trái" hiện nay của "nhà nước" (!). Quy luật cung – cầu, tiền - hàng bỏ đi đâu nhỉ? À ra thế! “Kinh tế thị trường định hướng XHCN” có khác!

Những dấu hiệu tưởng nhỏ bé đó lại biểu hiện đầy đủ thân thể zombie tàn tạ như thế nào. Thông qua nó càng thấy lòng dân rách nát tả tơi!

Giới doanh nhân tăm tiếng cũng đang... điêu tàn. Nguyễn Thị Như Loan - người đứng đầu tập đoàn Quốc Cường Gia Lai đang rên lên: "Thấy tài sản ra đi mà không cứu được" [4].

Đoàn Nguyên Đức, sau vụ tai tiếng khi bị Global witness tố cáo, tiếp tục rút khỏi thị phần thủy điện [5] sau khi tuyên bố rời bỏ mảng bất động sản. Trước đó, ông Đức cũng không thành công tại thị trường vừa khởi sắc:

Myanmar.

Nối theo tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai, Viettel hoàn toàn đại bại sau phiên đấu thầu viễn thông [6] cũng tại nơi Phật giáo là Quốc giáo - Xứ sở vừa thoát khỏi chế độ độc tài quân phiệt, nhưng bản chất hiền lương, chân thật may mắn không bị mai một khi người dân Miến Điện vẫn giữ trong họ một đạo hạnh ngàn đời cha ông truyền lại. Việt Nam có lẽ không có diễm phúc như thế.

Những con số, những câu nói trấn an, vuốt ve: "...Khả quan hơn", "...Tín hiệu sáng sủa hơn", "chỉ số này, chỉ số kia ổn định hơn" vân vân và vân vân trở thành những cánh buồm tơi tả trước cơn bão cấp 12 mà con thuyền mang tên ĐCSVN đang lèo lái trong mịt mù sấm chớp đầy trời, xuất phát từ những "thuyền trưởng" tồi cùng "thủy thủ đoàn" gà mờ trên nhiều lĩnh vực!

Cánh buồm năm nào phần phật, lại vô phúc được tạo ra từ sự hồ hỡi bởi những chai sâm banh được khui tung tóe nhằm  ăn mừng thắng lợi khi được gia nhập WTO, do đó nó chỉ là ảo ảnh dong thuyền ra biển lớn trong những... bộ phim 3D! Phim 3D thật hấp dẫn người xem nhờ hiệu ứng không gian 3 chiều. Tiếc thay! Trong thực tế "3D" nghĩa là... đ/c X - mệnh danh "Thủ tướng xuất sắc nhất châu Á", do nhật báo Firmenpress của CHLB Đức "phong tặng" [7].

Hình ảnh Thủ tướng Việt Nam từng say sưa nói về hội nhập, bất tận với nỗi hào hứng cùng niềm tin mãnh liệt vào sự cứu rỗi mang tên WTO, giờ tàn phai theo năm tháng. Thảm! Còn đâu dáng vẻ oai phong từ những "con thuyền 3D" lướt phăm phăm trên biển cả mênh mông cũng... "3D" nốt! Những con thuyền "Vinashin 3D", "Vinalines 3D" dù rất đẹp, chẳng qua là những cảnh quay "hoành tráng", đầy "kỹ xảo" giờ lộ nguyên hình là... đồ bịp! Tiếc. Giá như nó bán được vé tựa những bộ phim "bom tấn"!

Thấm thoát còn… 5 năm nữa, Việt Nam sẽ phải đối diện với cam kết đoạn tuyệt “kinh tế phi thị trường” với thế giới! Vô vọng. Nhiều người đã nói với nhau, dù cho có "vài cái" TPP cũng không ăn thua gì, một khi "bộ máy cộng sản" hiện nay vẫn nguyên y vậy! WTO vẫn là "chứng nhân" sống động trong hơn 6 năm qua của những bộ não kiêu căng với mớ lý luận Mác - Lê - Hồ được họ lòe mị bằng những ngôn từ trong từng bài giảng rời rã, "sút càng gãy gọng" từ cái khung sườn "Mác - Lê - Hồ".

Đó chẳng là những dấu hiệu điêu tàn? Điêu tàn không dừng lại tại biểu hiện kinh tế thoi thóp với những cái thở hắt ra cuối cùng, điêu tàn còn bởi ngay cả những đồng tiền còm cõi của dân cũng bị ngấu nghiến; không loại trừ cả nhà vệ sinh cho học trò! Còn gì nói thêm nữa?

Sự điêu tàn văn hóa nghệ thuật

Lưu Quang Vũ – nhà soạn kịch lừng danh Việt Nam của thế kỷ trước trong những năm 80 - nổi bật hẳn trong làng kịch nghệ. Một trong những tác phẩm xuất sắc nhất, gây sóng gió nhất thời bấy giờ chính là "Hồn Trương Ba Da Hàng Thịt". Ông đã mượn câu chuyện cổ tích để biến hóa thành một tác phẩm để đời bằng những chi tiết, lời thoại đạt hàng tinh túy và thâm thúy. Vở kịch được xem là cuộc "cách mạng sân khấu" cả về nội dung kịch bản cho đến hình thức trình diễn mà nhiều người trong ngoài giới khó quên.

Mục tiêu của vở kịch, nhằm chuyển tải thông điệp: Mọi sự vật, hiện tượng trong đời sống cần phải tuân theo quy luật. Bất kỳ ai, thế lực nào, một khi kháng cự, chống lại và đi ngược với quy luật, nhất định sẽ chuốc lấy thảm họa.

Vở kịch đã hơn 20 năm qua, ngỡ đã lùi vào dĩ vãng sau khi hoàn thành xong phận sự: khẳng định chân lý mà chân lý đó ngày càng hiện rõ, người cộng sản ngày nay vẫn "miệt mài" chống lại quy luật tiến hóa nhân loại, quy luật kinh tế, quy luật chính trị.

Giới kịch nghệ đang dựng lại vở kịch này [8] ngay trong thời cuộc hiện nay làm người ta không khỏi giật mình với câu hỏi: Tại sao? Lời báo động cho chính giới Việt Nam? Lời tuyên chiến với những thế lực hắc ám? Hay lời tố cáo những đầu óc xơ vữa và tê liệt "thần kinh vận động" trong suốt hơn 20 năm qua?

Cho đến nay, người ta biết có một lần Thủ tướng Việt Nam đi xem kịch... công khai[9]. Vở kịch nổi tiếng của soạn giả tài hoa bạc mệnh, kỳ này có được Thủ tướng chiếu cố? Đoan chắc, khi ông Thủ tướng đi xem, nhất định sẽ kéo nhiều nhân vật tai to mặt lớn "xem theo" như vở "Đạo Học" đã từng diễn cho họ coi. Giải trí lành mạnh vẫn tỏ ra rất cần cho "tầm quan trí" của giới cầm quyền cao cấp, bởi thông qua những vở kịch, bộ phim, bản nhạc, họ sẽ có cơ hội để suy ngẫm, chiêm nghiệm về vai trò, chức trách đối với dân với nước. Nó cũng tạo phúc cho dân một khi sau những vở kịch đầy chất "ngộ đạo" như thế nhà cầm quyền biết giật mình để "dọn mình" cho trách nhiệm.

Tuy thế, điều người viết muốn chia sẻ ở đây, đó là một hành trình "ăn mày dĩ vãng" tiếp tục tiến hành trong bế tắc thông qua việc tái dựng vở kịch mượn màu sắc cổ tích đó. "Hồn Trương Ba Da Hàng Thịt" có thể xếp hạng bậc thầy trong chuyển tải thông điệp một cách tinh túy, dù đã trên 20 năm từ ngày nó được Lưu Quang Vũ sinh ra. Từ bấy đến nay, chưa có một kịch bản nào vượt lên nó để nói về "nhân tình thế thái" đượm chất triết lý và thiền học hay như thế.

Điêu tàn còn hiện rõ ở chỗ, nếu không có Lưu Quang Vũ với "Hồn Trương Ba Da Hàng Thịt" thì liệu ngày hôm nay, sân khấu sẽ làm sao để hút khách về khi nhan nhản phim "bom tấn" hoạt động dày đặc trong các phòng chiếu?

Không biết việc "làm mới" vở kịch này có làm mai một những chi tiết đắt giá, lời thoại thâm thúy, nút thắt và diễn tiến của kịch bản ngày xưa hay không, nhưng thật khó khăn để  nghĩ diễn viên hôm nay đủ bản lĩnh thuyết phục khán giả hơn những tên tuổi một thời: Trọng Khôi, Hoàng Cúc, Minh Trang, Hoàng Dũng, Nguyệt Ánh v.v...

Cũng không dám chắc vở kịch giữ được thần thái, hồn cốt cùng mạch diễn trôi chảy mà cuồn cuộn sự phẫn nộ như thác ghềnh ầm ào trong mùa mưa lũ đối với những thế lực quyết chống lại quy luật tiến hóa nhân loại. Bên cạnh đó, không biết vị đạo diễn ngày nay còn giữ nguyên "chất lửa" Lưu Quang Vũ - tố cáo đanh thép chế độ cộng sản trong cơn điêu tàn vẫn quyết tâm chống đối đến cùng các quy luật?

Việc tái dựng vở kịch dữ dội này cùng với cái cúi mình hơi quá và gục đầu của Trương Tấn Sang trước binh lính và quốc kỳ Trung Quốc khi qua "chầu"

Tập Cận Bình như báo hiệu một sự điêu tàn của chế độ độc đảng toàn trị không tránh khỏi?

Nguyễn Ngọc Già