Ngôi chùa là dòng sông - Trần Trung Đạo

*Trên lối ra vào của tòa nhà nơi tôi làm việc ở Boston có treo một bức họa
một dòng sông chảy ngang qua ngọn đồi cỏ xanh. Dĩ nhiên, phải đẹp lắm mới
được treo ngay trong hành lang rộng nơi mọi người đều đi qua.*
Khi có dịp nhắc tới bức tranh, tôi thường nói với các bạn đồng nghiệp, bức
tranh đẹp nhưng cảnh thật của làng tôi còn đẹp hơn thế nhiều. Các bạn người
Mỹ ít khi tranh luận những chuyện đẹp xấu phát xuất từ nhận xét chủ quan,
và hầu hết là dân thành phố nên gật đầu cho qua chuyện nhưng chắc trong
bụng không tin.
Thật ra, nét đẹp của dòng sông quê hương tôi là nét đẹp của kỷ niệm, của ký
ức. Trong ý thức tôi, suốt nửa thế kỷ qua, dòng sông vẫn chảy một màu, rặng
tre vẫn xanh suốt bốn mùa xuân, hạ, thu, đông. Không có sông xưa hay bến
cũ. Chỉ một dòng sông và một bến bờ.
Thật vậy, tôi đã đến nhiều dòng sông lớn như sông Yamuna, sông Hằng, sông
Seine, sông Thames, sông Danube và nhiều sông đẹp ở Mỹ. Nhưng với tôi không
dòng sông nào êm đềm và thơ mộng như sông Thu Bồn. Những chiếc ghe chài đậu
dưới hàng tre đang nghiêng nghiêng soi bóng, đàn bò gặm cỏ, tiếng hò nhặt
khoan.
Tôi ý thức về buồn, vui rất sớm. Những ngày còn nhỏ ở Duy Xuyên, khi có
chuyện gì làm mình buồn tôi thường ra ngồi bên bờ sông. Từ nhà tôi ra sông
chỉ cách một rặng tre. Khi vui tôi đi với bạn bè thả diều, câu cá nhưng khi
không vui tôi chỉ đi một mình. Và tôi ngồi ở đó cho đến khi vơi buồn tôi
mới trở về.
Bây giờ không có sông. Trước nhà tôi là một Thiền Viện. Giống như khi còn
nhỏ ra sông, ở đây khi có việc không vui trong lòng tôi đến ngồi im trước
Đức Phật. Không cầu xin và ngay cả không lạy Phật. Chỉ vái ba vái như một
cách chào và ngồi xuống. Trong bóng tối mờ mờ, tôi chỉ thấy nụ cười của Đức
Phật. Tôi im lặng để gạn lọc lớp bùn dơ đục trong ý thức của mình. Khi nhẹ
lòng tôi đứng dậy ra về.
Nhắc chuyện trong đục tôi nhớ có đọc một câu chuyện về những lời dạy của
Đức Phật trong một tạp chí Ấn Độ. Câu chuyện này cũng được nhắc lại trong
các sách tiếng Việt, dù có khác ít nhiều.
Ngày nọ trên đường hành đạo, Đức Phật sai ngài A-Nan đi lấy nước. Đức Phật
bảo ngài A-Nan trở lại dòng sông nhỏ mà Đức Thế Tôn và ngài A-Nan vừa đi
qua để lấy nước. Ngài A-Nan bạch với đức Phật rằng dòng sông đó vừa có một
đoàn xe hai bánh chở đầy thóc lúa được những nông dân đẩy qua nên làm cho
nước đục. Phía trước một đoạn đường không xa có một dòng sông khác nhưng
nước chắc trong veo. Từ đây đến đó cũng bằng đoạn đường từ đây trở lại dòng
sông cũ, nếu đi tiếp sẽ gặp nước trong. Nhưng Đức Phật nhấn mạnh ngài A-Nan
nên trở lại dòng sông cũ và nhớ phải lấy nước trong chứ đừng lấy nước đục.
Ngài A-Nan dĩ nhiên vâng lời. Thị giả của Đức Phật ôm bình trở lại dòng
sông cũ. Quả nhiên nước đục ngầu. Đoàn nông phu và đoàn xe hai bánh đã đi
qua nhưng họ cũng đã khuấy động lớp bùn dơ dưới đáy sông. Đức Phật dặn phải
lấy nước trong. Ngài A-Nan đặt bình xuống, ngồi bên bờ sông và thiền định.
Khi ngài mở mắt nhìn, phía trước là một dòng sông trong vắt. Ngài A-Nan lấy
đầy bình nước và trở lại nơi Đức Phật đang chờ. Trên đường về nhớ lại những
lời Đức Thế Tôn dặn, ngài hiểu rằng Đức Phật chỉ mượn việc đi lấy nước để
giảng về thiền định.Ý niệm trong con người cũng như nước trong sông khi
những chất dơ lắng xuống, tâm sẽ trong sáng ra.
Vừa rồi tôi có kể lại chuyện Bà Chín đối xử không tốt với tôi gần nửa thế
kỷ trước. Có bạn khuyên tôi nên tha thứ, có bạn khuyên phải thông cảm cho
bà, có bạn trách tôi sao lại đeo mang gánh nặng trên đường sau mấy chục
năm. Bài viết thật ra không liên quan đến oán ghét, trách móc, căm hận đeo
mang gì cả. Từ năm 13 tuổi tôi đã không giận hờn bà. Nhiều người bà con
ruột thịt của tôi còn đối xử với tôi tệ bạc hơn nhiều. Nếu tôi vướng vào
những hệ lụy đó có thể tôi đã chết, theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, từ
lâu rồi.
Điều tôi muốn gởi gắm trong bài viết ngắn là mỗi người nên nghĩ thật, sống
thật với chính mình và đón nhận mọi hoàn cảnh đến với mình bằng một tâm
không bụi bặm, không thù oán. Mỗi người, mỗi sự vật đến trên đời này đều có
lý do riêng. Nghiệp duyên mỗi người mỗi khác. Đừng trách ai mà phải biết
chấp nhận những cái không như mình muốn nhưng cùng có mặt trong cùng một
không gian và thời gian với mình, để từ đó vươn lên trong nhẹ nhàng, an
nhiên và không bị vướng vào chấp. Trong dải thiên hà mênh mông vô số những
vì sao, thoạt nhìn tưởng rằng mỗi vì sao riêng rẽ và độc lập, nhưng không,
chúng rất cần nhau nhưng đồng thời cũng có tướng dụng riêng. Từ bi, hỷ xả
không đến từ những lời dạy tôn giáo, trong trường hợp tôi là Đức Phật, mà
đến từ một tâm trong sáng của chính mỗi người.
Nói vậy không có nghĩa là tôi sống thật và nghĩ thật được hết. Tôi còn rất
nhiều điểm xấu, phải nói là quá nhiều điểm xấu, để thay đổi. Tôi cũng nhỏ
nhoi và phàm tục nên không thể tự ngồi sau vườn mà phải sang chùa nhờ uy
nghiêm của Đức Phật.
Ngôi chùa với tôi bây giờ là dòng sông thời thơ ấu.
*Trần Trung Đạo*

Yểm Trợ Tự Do Ngôn Luận  Freespeech4vietNam 2127 Cliff Road, Suite H Eagan, Minnesota.55122 612-986-4914 cell 612-567-1719 voice mail 408-634-9703 cell web: www.freespeech4vietnam.org email: freespeech4vietnam@gmail.com